“Er ligt een heel speelveld klaar voor jonge journalisten”
“Wacht niet tot je op een redactie zit, begin gewoon nu al verhalen te vertellen. Via een YouTube-kanaal, een podcast, maakt niet uit. De mogelijkheden zijn oneindig”, geeft VRT-journalist Tim Verheyden mee aan de junior journalisten van vandaag. “Het zijn boeiende tijden om journalist te worden.”
Tekst: Bart Claes, Foto: Kristof Lasure
Hij begon zijn journalistieke carrière bij TV Limburg, nadat hij zijn telefoonnummer op een bierkaartje had gekrabbeld in het café waar hij werkte. Aan de toog zat een presentatrice en hij wilde graag stage lopen bij de lokale zender, los van zijn studies. Dat is intussen ruim 25 jaar geleden. Sociale media en fake news hebben de journalistiek sindsdien veranderd. Tim schreef er in 2022 een boek over: ‘Het had waar kunnen zijn’.
OSINT
“De mainstream-media mogen dan wel een imago hebben van oud en passé, en influencers op TikTok zijn voor veel mensen de nieuwe ‘journalisten’ – gebruik zeker aanhalingstekens – maar toch zijn het nog altijd boeiende tijden om journalist te worden”, zegt Tim. “Want onderzoeksjournalisten hebben vandaag veel meer tools in handen om onderzoek te doen.”
“Open Source Investigation, of OSINT, is nog een bijna onontgonnen terrein in ons land. Daar ligt nog een groot speelveld voor jonge journalisten. OSINT maakt gebruik van digitale informatie die beschikbaar is op het internet. Het bekendste voorbeeld is het onderzoek van het collectief Bellingcat naar het neerhalen van de Nederlandse vlucht MH17 boven Oekraïne in 2014. Aan de hand van databases, satellietbeelden, socialemedia-accounts, Google Maps enzovoort heeft dat collectief aangetoond dat het toestel werd neergehaald door een Russische raket. De onderzoeksjournalisten deden hun werk vanachter de laptop.”
Door sociale media en digitalisering verspreidt ook fake news zich razendsnel. Een uitdaging voor jonge journalisten, toch?
“Het motto van Facebook was aanvankelijk: ‘Move fast, break things’. Trump heeft dat tijdens zijn tweede termijn overgenomen. Zijn eerste termijn was er dan weer een van alternatieve feiten en fake news. Het is aan journalisten om de feiten wél correct weer te geven en fake news te doorprikken. Ook daarvoor is Open Source Investigation heel nuttig. Klopt dit nieuwsbericht wel? Is die foto wel echt? Journalisten moeten altijd waakzaam zijn en de vermeende feiten checken. Al vind ik dat het nog wel meevalt met gemanipuleerde foto’s en video’s. Je stuit het vaakst op het ‘klassieke’ fake news: een quote die uit de context wordt gehaald, verdraaid en als nieuws verspreid.”
Mag daar meer aandacht naartoe gaan in de opleiding journalistiek? Naar OSINT en het doorprikken van fake news?
“Ja, dat denk ik wel. Ik probeer me daar zelf ook meer in te verdiepen. Open Source Investigation zou een fundamenteel onderdeel moeten zijn van de opleiding journalistiek, net als monteren en podcasts maken. Want de OSINT-toolbox is een essentieel onderdeel van de toekomst van de onderzoeksjournalistiek. De journalisten van morgen kunnen daar maar beter mee leren werken.”
VERHAAL KNEDEN
De manier waarop je het nieuws brengt, is ook belangrijk. Je was zelf een tijdlang chef storytelling op de nieuwsdienst.
“Klopt, Björn Soenens was toen hoofdredacteur van Het Journaal. Ook hij weet dat je naast feiten ook een verhaal moet kneden. Sommigen zeggen: storytelling is sprookjes verzinnen, maar ik zie het als een tool om een verhaal zo impactvol mogelijk te brengen. Iets dat bijblijft, dat de aandacht vasthoudt. Dat geldt zeker als je met televisie bezigbent.”
Een verhaal van jou dat zeker de aandacht heeft vastgehouden, nog steeds, is dat van de memes van Schild & Vrienden. Je hebt jezelf ongetwijfeld ook veel internetbagger op de hals gehaald. Ook iets dat journalisten in spe mogen verwachten?
“Dat hangt af van de onderwerpen waarover je bericht, denk ik. Voor een cultuurjournalist zal dat nogal meevallen. Wie over politiek bericht, zal al wat meer weerwerk mogen verwachten. We leven niet meer in een tijd waarin mensen een beleefd mailtje sturen met een aantal bedenkingen over een reportage. Nee, de kans is groter dat ze je verrot schelden op sociale media. Ook als verslaggever tijdens betogingen voel je dat je als journalist niet altijd meer veilig bent. Op sommige betogingen zorgen journalisten zelfs voor een bodyguard. Dat is de jammere realiteit van vandaag, ingegeven door de Trumps van deze wereld die de media bestempelen als de ‘enemy of the people’. Maar je mag niet denken dat de mensen die bagger posten op X de standaard vormen. Dat is een kleine, maar luide groep. De eindbalans blijft positief, hoor.”
“Als journalist word je vandaag onder een vergrootglas gelegd. Er zal altijd wel kritiek zijn, en een foutje maken is nu eenmaal menselijk. Dus je moet je feiten en je verhaal checken, dubbelchecken en trippelchecken. Dat hoeft geen slechte evolutie te zijn, het houdt journalisten scherp.”
IN EIGEN HANDEN
Heb je nog tips voor journalisten of journalisten in spe?
“Wacht niet tot je op een redactie zit om verhalen te vertellen. Neem het in eigen handen. Met een smartphone en laptop kun je starten. Maak content via YouTube, begin een podcast, om het even wat. Ik ben zelf pas dit jaar, samen met een maat, een eigen podcast begonnen: Virtual Podcast, over technologie en alles wat daarbij komt kijken. AI, trackers, noem maar op. Podcast was een medium dat ik totaal niet kende, ik had die boot gemist. Ik voel me weer even een beginnend journalist die nieuwe dingen leert. Op mijn 48ste. Hoe fijn is dat?”
