Friedl’ Lesage is in de ban van eenvoud
Hoe beleef je cultuur in de diepte? Radiopresentatrice Friedl’ Lesage test het in elk nummer van Davidsfonds Cultuurmagazine uit en staat stil bij haar ervaringen. In het decembernummer zoomt ze in op de meester van de essentie: de Roemeense beeldhouwer Brancusi. Als geen ander slaagde hij erin om zich van alle ballast te ontdoen. Waarom is dat zo moeilijk in ons eigen leven?
Tekst: Friedl' Lesage
Op een zonnige septemberdag zat ik op de trein richting Parijs voor een dagje Brancusi. In de Brusselse BOZAR is de Roemeense kunstenaar dé trekpleister voor de vijftigste verjaardag van Europalia, maar op het plein voor het immense en ook wat opdringerige Centre Pompidou staat al sinds 1977 de nagebouwde studio van de bijzondere beeldhouwer. Wat weggedoken in de diepte herbergt een grote witte doos met natuurlijk bovenlicht niet alleen zijn atelier, waar destijds menig kunstenaar langskwam, maar ook de leefruimte waar Constantin zijn dagen doorbracht. Zijn hamers en beitels hangen met een intrigerende precisie netjes naast elkaar, de beeldhouwwerken zijn zo opgesteld dat ze elkaar het licht in de ogen gunnen. En tussen al dat schoons hebben destijds de mooiste dansvoorstellingen plaatsgevonden.
Maar wat ik uit het verhaal van Brancusi vooral onthoud, is dat hij in de loop van zijn carrière steeds meer ballast overboord heeft gegooid om alleen nog de essentie over te houden. In zijn werk zijn dat de minimale vormen en lijnen die nodig zijn om herkenning te creëren. Meer is er niet nodig. Een wit, ovalen beeld in albast is onmiskenbaar een rustend hoofd. Een ellipsvormige gouden vorm is de mooiste vis die ik ooit heb gezien.
Brancusi gooide steeds meer ballast overboord om alleen nog de essentie over te houden
Brancusi was een rare vogel. Begin vorige eeuw simuleerde hij een voettocht vanuit Roemenië naar de veelbelovende lichtstad. In werkelijkheid deed hij grote stukken per trein, maar dat hoefde niet in de autobiografie die hij nauwlettend zelf regisseerde. Aangekomen in Parijs besefte hij al snel dat hij zelf niet kon groeien onder de grote boom die Rodin heette. En dus stippelde hij zijn eigen loopbaan uit. Meticuleus. Hoe langer hoe meer met weglating van alles wat overbodig is. Geen huis, geen gezin, geen baas, geen enkele overbodigheid.
De basis. De essentie. Meer heeft een mens niet nodig. En toch blijkt het zo moeilijk om ons van alle ballast te ontdoen. Psychotherapeut en seksuoloog Wilfried Van Craen heeft er al meer dan veertig jaar een dagtaak aan om mensen opnieuw te leren wat de essentie is. Het vastpakken van een koffiekop, het voelen van de warmte, het ruiken van de gemalen bonen, het activeren van de smaakpapillen, het proeven van de cafeïne, het doorslikken van de warme drank en ten slotte die zucht van genot. “Dát was een lekkere kop koffie!”
Tegenwoordig hebben we meditatietechnieken nodig om de essentie te kunnen vinden. Misschien moeten we met z’n allen gewoon weer te voet op pad, zodat de rust kan weerkeren in deze propvolle wereld?
—
De Europalia-expo over Brancusi loopt tot 12 januari 2020 in BOZAR in Brussel. De studio van Brancusi in Parijs, bij Centre Pompidou, kun je gratis bezoeken. Herbeluister hier het gesprek met Wilfried Van Craen in Touché op 20 oktober.
Copyright foto: Thomas De Boever
