Componist, een hip beroep?
“Muziek geeft ziel aan het universum, vleugels aan het verstand, vaart aan de verbeelding en leven aan alles,” zei Plato in de 4de eeuw voor Christus. En hij had gelijk. Muziek is meer dan ooit een vaste waarde in ons leven. Sta er maar eens bij stil hoe vaak de radio aan staat of je muziek in je oren hebt tijdens het pendelen, wandelen of lopen. Maar hoe vaak luister je naar klassieke muziek? Nooit? Of onbewust toch vaker dan je denkt? Muzikant, leerkracht en componist Koben Sprengers gaf op 28 april in Sint-Pieters-Woluwe een prachtige lezing over zijn ambacht. Of hoe een eeuwenoud beroep vandaag populairder is dan ooit.
Tekst: Hazel
“Wanneer mensen horen dat ik componist ben, kijken ze vaak verbaasd op. Een componist, bestaat dat nog? Is dat niet iets uit de tijd dat mensen nog pruiken droegen?” begint Koben Sprengers zijn relaas. Vandaag zijn er nochtans meer componisten dan ooit. Maar hoe zat dat vroeger? En hoe komt het dan dat er vandaag de dag zo veel muziek wordt gecomponeerd? Koben Sprengers neemt je mee op een reis door de tijd, op zoek naar de wortels van het eeuwenoude beroep.
De eerste componisten
Tijdens de middeleeuwen begon men voor het eerst een systeem te ontwikkelen om muziek te kunnen neerschrijven, zodat ze ook op andere plaatsen of door volgende generaties gespeeld kon worden. Wie de melodie juist schreef was minder belangrijk, omdat alle componisten voor de Kerk werkten. Muziek kwam rechtstreeks van God, en de tussenpersoon was onbelangrijk. Maar daar kwam verandering in tijdens de renaissance.
Renaissance
In de renaissance won het belang van auteurschap geleidelijk aan waarde. Tegen het einde van de periode trad er, naast de Kerk, ook een nieuwe werkgever voor componisten naar voren: de adel. Het stond goed om als baron een aantal muzikanten in dienst te hebben, en koningen hadden zelfs voltallige hoforkesten die – uiteraard – vergezeld gingen door een hofcomponist. En om naar andere hoven toe te kunnen pochen, werd de naam (en faam) van de componist plots wel heel belangrijk. Ook tijdens de barok blijft het belang van componisten stijgen.
Muziek à la carte
Tijdens de late renaissance werd het onder de adel ook erg populair om een componist te betalen om voor hen een werk te schrijven. En zij waren vaak bereid om grof geld te betalen voor hun favoriete auteur. Op die manier zijn bijvoorbeeld de bekende Brandenburgconcerti van Bach tot stand gekomen. Bach schreef ze op vraag van Christian Ludwig, de toenmalige markgraaf van Brandenburg.
Familiebedrijf
Over Bach gesproken … Iedereen kent natuurlijk Johann Sebastian Bach, een van de grootste namen uit de geschiedenis als het op (klassieke) muziek aankomt. Maar ook zijn zoon, Carl Philipp Emanuel Bach, was in zijn tijd geen onbelangrijke componist. Eigenlijk domineerde de Bach-dynastie zo’n 200 jaren, tussen pakweg 1600 en 1800, de muziekwereld. Het was bijna een heus familiebedrijf, en de Bachs waren wijd en zijd bekend om hun virtuositeit en eminentie.
Romantiek
Na de industriële revolutie ontstond er tijdens de 18de en de 19de eeuw een nieuwe klasse: de burgerij. Zij hadden liever hun eigen vormen van vertier, los van de adellijke hoven. Zo ontstonden er voor het eerst onafhankelijke orkesten, concertzalen en operahuizen, die al snel immens populair werden. Voor het eerst kregen componisten ook een ware ‘rockerstatus’ en reisden ze alle belangrijke hoven en concertzalen in Europa af. Pianist Frans Liszt maakte dankbaar gebruik van die aanbidding en organiseerde in Parijse salons meer dan eens heuse battles tussen virtuoze muzikanten, tot grote pret van de adel, burgerij en pers.
Moderne muziek: het begin van het einde?
Helaas komt aan alle mooie liedjes een eind; zo ook aan de sterrenstatus van componisten. De opkomst van nieuwe genres als pop, rock en jazz zorgden er samen met moderne technologie voor dat klassieke componisten naar de achtergrond verdrongen werden. Gelukkig betekende dat niet het einde van dit mooie beroep: het is ook net dankzij die nieuwe technologieën dat zij meer en meer mensen kunnen bereiken. Hedendaagse klassieke muziek wint opnieuw aan populariteit onder de jongere generatie. En dat heeft waarschijnlijk veel te maken met een nieuw medium dat enorm populair is: de film. Filmmakers ontvingen componisten met open armen en grote namen als John Williams (Harry Potter), Hans Zimmer (Pirates of the Caribbean) en Howard Shore (Lord of the Rings) beroeren jaarlijks miljoenen mensen met hun filmmuziek. Zelfs gevestigde waarden als Stravinksy en Schönberg lieten zich maar wat graag bekoren door het grote geld van Hollywood.
Een rooskleurige toekomst?
Het internet zorgt tegenwoordig voor een gigantisch platform voor muzikanten en hedendaagse componisten. Waar vroeger duidelijke grenzen waren tussen genres, wordt daar nu steeds vaker mee geëxperimenteerd en zijn de grenzen langzaamaan aan het vervagen. Zo gebruikte Hans Zimmer bijvoorbeeld onbeschroomd de stem van rockzanger Tom Yorke (Radiohead) in zijn soundtrack van de imposante BBC-serie Earth. Hedendaagse klassieke componisten zoals Nils Frahm en Max Richter zijn ook enorm populair bij de jeugd en toeren geregeld de wereld rond. De toekomst is altijd een beetje speculeren, maar één ding staat zeker vast: de menselijke creativiteit zal nooit uitgeput raken. Elke generatie van componisten en muzikanten vindt nieuwe klanken, uitdagingen en grenzen om te verleggen. En dat zullen ze blijven doen.
Welke componisten ken jij nog bij naam? En wat is jouw favoriete hedendaags-klassieke werk? Laat hieronder een berichtje achter!
Hoofdafbeelding: Marius Masalar
